Chưa kỳ vọng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia, thuốc lá

Đề xuất này nếu được chấp thuận thì không chỉ giúp tăng thu ngân sách Nhà nước mà còn có thể giúp người dân giảm bớt sử dụng những loại hàng hóa có hại cho sức khỏe. Bởi lẽ, khi thuế tiêu thụ đặc biệt được điều chỉnh lên mức cao như vậy sẽ buộc nhà sản xuất phải tăng giá thành sản phẩm, điều này sẽ khiến người sử dụng phải cân nhắc hơn khi mua, sử dụng các sản phẩm này. Trong khi đó, theo khảo sát của tổ chức Health Bridge Canada, giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ thứ hai trong số hơn 20 quốc gia được khảo sát, chỉ cao hơn giá thuốc lá ở một quốc gia châu Phi. Thực tế, dù đã triển khai nhiều chương trình hạn chế sử dụng thuốc lá, thì đến nay nước ta vẫn có 47% nam giới sử dụng, hay nói cách khác cứ hai nam giới thì có một người nghiện thuốc lá. Số người tử vong do thuốc lá hàng năm hiện đã khoảng 40.000 người, cao hơn số tử vong do tai nạn giao thông.

Thực tế, nhiều quốc gia trên thế giới lại áp dụng mức thuế rất cao đối với rượu, bia và thuốc lá, đồng thời kiểm soát rất chặt địa điểm, thời gian mua bán hai mặt hàng này. Tổ chức Y tế thế giới cũng khuyến nghị là mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các mặt hàng này phải tương đương 65% giá bán lẻ. Bởi rượu, bia là căn nguyên của nhiều vấn đề xã hội nghiêm trọng khác như bạo lực cá nhân, mất trật tự an toàn xã hội, tội phạm và tai nạn giao thông vào các dịp lễ tết… Trong khi đó, thuốc lá lại là nguyên nhân trực tiếp gây ra 40.000 ca tử vong trong năm 2008, dự báo con số này sẽ lên tới 50.000 người năm 2023. Số thu về ngân sách Nhà nước từ sản xuất, kinh doanh, phân phối những loại hàng hóa này còn xa mới bằng kinh phí bỏ ra để khắc phục hậu quả của việc sử dụng.

Những lợi ích từ việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia, thuốc lá có thể nhìn thấy rõ. Song có lẽ không nên kỳ vọng vào việc sẽ khiến người dân hạn chế sử dụng các mặt hàng này khi mà trên thị trường đang tồn tại rượu, bia, thuốc lá nhập lậu. Mà lượng hàng hóa nhập lậu vào nước ta tăng cao trong thời gian qua cũng bởi giá bán rẻ hơn và chất lượng cao hơn. Như vậy, khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia, rượu, thuốc lá nên không phải sẽ khiến hàng hóa nhập lậu có lợi thế hơn so với hàng hóa sản xuất trong nước hay sao? Nếu đúng là như vậy thì việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt chưa chắc đã giúp hạn chế sử dụng các loại hàng hóa độc hại cho sức khỏe. Tác động dễ thấy hơn là giúp hàng lậu thẩm thấu vào nước ta nhiều hơn. Khi đó, không chỉ ngân sách Nhà nước thất thu, mà doanh nghiệp trong nước khó khăn hơn, ảnh hưởng đến việc giải quyết lao động, việc làm.

Nói như vậy không có nghĩa là cần xem xét lại đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia và thuốc lá để hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh còn nhiều khó khăn hiện nay, cũng như góp phần tạo việc làm cho người lao động. Bởi tác động lan tỏa của biện pháp này sẽ rộng hơn và kéo dài hơn so với việc để mức thuế thấp hơn so với khuyến cáo của các tổ chức quốc tế. Tuy nhiên, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cần đi cùng với việc chấn chỉnh công tác quản lý thị trường, nâng cao khả năng ngăn chặn hàng lậu, hàng giả.