Hoàn thiện cơ chế bảo vệ cổ đông thiểu số

Cổ đông là người đã góp vốn vào công ty cổ phần bằng cách mua cổ phần của công ty nên họ có quyền lợi đối với công ty tương ứng với phần vốn góp của mình. Tuy nhiên, đặc trưng của công ty cổ phần là sự tách bạch giữa sở hữu và quản lý, có những lúc người quản lý, bao gồm Hội đồng Quản trị (HĐQT), Ban Giám đốc và các chức danh quản lý khác không hành động vì mục tiêu tối đa hóa của cải cho các cổ đông. Lúc này, các xung đột về lợi ích giữa cổ đông và người quản lý xuất hiện và phần lớn các trường hợp, người bị thiệt hơn cả là các cổ đông mà đặc biệt là các cổ đông thiểu số. Hơn nữa, do quyền của các cổ đông được tính tương ứng với số vốn đã góp vào công ty nên các cổ động thiểu số càng bị áp đảo bởi các cổ đông kiểm soát với số vốn góp nhiều hơn.

Để bảo đảm quyền lợi cho các cổ đông thiểu số này, Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) quy định đối với điều kiện tiến hành họp Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ). Nếu trước đây theo Điều 102 Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định: cuộc họp ĐHĐCĐ lần thứ nhất được tiến hành khi có số cổ đông dự họp đại diện ít nhất 65% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết, lần thứ hai là 51%; thì nay theo Điều 120 Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), điều kiện tiến hành họp ĐHĐCĐ lần lượt với các tỷ lệ tương ứng với lần thứ nhất, lần thứ hai là 51%, 33% và lần thứ ba giữ nguyên không phụ thuộc vào số cổ đông dự họp và tỷ lệ số cổ phần có quyền biểu quyết của các cổ đông dự họp, không cần tỷ lệ vẫn họp.

Việc quy định tỷ lệ như dự thảo rõ ràng tạo điều kiện cho các cổ đông thiểu số thực hiện quyền tiến hành họp ĐHĐCĐ được dễ dàng hơn vì các cổ đông nhỏ thì sở hữu ít cổ phần nên họ phải phối hợp với nhau để tạo thành nhóm cổ đông đạt tỷ lệ đủ điều kiện tiến hành họp ĐHĐCĐ lần thứ hai mà không cần phải chờ đến lần thứ ba.

Song ngược lại đối với quy định tỷ lệ biểu quyết để nghị quyết, quyết định được thông qua đối với một số nội dung tại Điều 123 của dự thảo là 65% và 51%; trong khi Luật Doanh nghiệp năm 2005 tỷ lệ  là 75% và 65%. Như vậy, việc giảm tỷ lệ biểu quyết trong dự thảo đã không thể hiện được mục đích bảo vệ cổ đông nhỏ trước cổ đông lớn bởi chỉ cần một phiếu biểu quyết của cổ đông lớn đã quyết định được việc thông qua hay không thông qua được quyết định của ĐHĐCĐ. Quy định tỷ lệ càng lớn sẽ hạn chế được sự độc đoán, chuyên quyền của các cổ đông lớn, bảo vệ quyền và lợi ích cho các cổ đông thiểu số. Nhưng thực tế có trường hợp một cổ đông sở hữu 15,5% hoàn toàn ngăn cản được việc thông qua quyết định của ĐHĐCĐ vì điều lệ quy định quyết định của ĐHĐCĐ được thông qua nếu được 85% cổ phần có quyền biểu quyết chấp thuận. Nếu quy định tỷ lệ thông qua quyết định, nghị quyết ĐHĐCĐ cao thì vẫn phải tính đến trường hợp cổ đông nhỏ lợi dụng quyền phủ quyết của mình làm cho hoạt động của công ty đình trệ nhằm mưu cầu lợi ích riêng. Thậm chí có những công ty mà Nhà nước chỉ nắm 36%, thậm chí 26% đã có quyền phủ quyết các vấn đề quan trọng gây khó khăn cho người điều hành. Hiện nay nhiều công ty niêm yết không triệu tập được do không đủ 65% số cổ phần đến dự họp. Do vậy, để đưa ra một tỷ lệ hợp lý bảo vệ hài hòa quyền và lợi ích cho tất cả các cổ đông công ty là vô cùng cần thiết, cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Bên cạnh đó, khoản 2 Điều 136 Dự thảo vẫn giữ quan điểm như khoản 2 Điều 115 Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định: thành viên HĐQT có thể bị miễn nhiệm bất cứ lúc nào theo quyết định của ĐHĐCĐ, cũng sẽ gây khó khăn trong việc bảo vệ cổ đông thiểu số. Theo quy định này, thành viên HĐQT và thành viên Ban Kiểm soát có thể bị bãi miễn bất cứ lúc nào theo quyết định của ĐHĐCĐ nên không cần phải có điều kiện bãi miễn nào, thành viên HĐQT vẫn bị bãi miễn.

Vậy rõ ràng quy tắc bầu dồn phiếu quy định tại khoản 3 Điều 123 dự thảo với mục đích là bảo đảm cổ đông thiểu số cũng có thể có cử người của mình tham gia HĐQT nhằm làm cho quản trị điều hành được minh bạch là vô hiệu hóa. Lúc này, cổ đông hay nhóm cổ đông thiểu số phải dồn tất cả phiếu biểu quyết của mình mới cử được một người vào làm thành viên HĐQT nhưng ngay lập tức có thể bị nhóm cổ đông lớn bãi miễn, bất chấp nhóm cổ đông thiểu số phản đối việc bãi miễn này. Nếu vẫn giữ quy định như dự thảo là chưa hợp lý, đây chính là cách thức để nhóm cổ đông lớn hơn dần dần độc chiếm quyền quản lý điều hành. Cần sửa đổi theo hướng bảo vệ cổ đông thiểu số, việc bãi miễn thành viên HĐQT phải có cơ sở, điều kiện và lý do rõ ràng chứ không cho phép thành viên Hội đồng quản trị có thể bị bãi miễn bất cứ lúc nào theo quyết định của ĐHĐCĐ được để tránh tình trạng bãi miễn tùy tiện.

Ngoài việc giải quyết những hạn chế nêu trên, tại Hội thảo hoàn thiện Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) diễn ra ngày 10.4, do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Dự án Cải cách kinh tế vĩ mô của Việt Nam của Tổ chức GIZ (CHLB Đức) tài trợ, đa phần các đại biểu còn ủng hộ kiến nghị quy định chi tiết hơn về bổn phận người quản lý công ty, tạo thuận lợi hơn cho cổ đông theo dõi, giám sát và khởi kiện người quản lý khi cần thiết tại Điều 139, 140, 141; tăng cường yêu cầu công khai hóa thông tin kịp thời và đầy đủ đối với công ty cổ phần để tương thích với thông lệ quốc tế tốt, như: điều lệ doanh nghiệp, danh sách thành viên HĐQT, Giám đốc – Tổng giám đốc, thành viên Ban Kiểm soát, cổ đông nước ngoài đối với công ty cổ phần; quy định chi tiết hơn về bổn phận người quản lý công ty, tạo thuận lợi hơn cho cổ đông theo dõi, giám sát và khởi kiện người quản lý khi cần thiết

Đối với các công ty thu hút vốn cổ phần, khả năng huy động vốn sẽ gia tăng một khi nhà đầu tư cảm thấy yên tâm khi đồng vốn đầu tư của mình bỏ ra được bảo toàn và phát triển cũng như các quyền và lợi ích của họ được bảo đảm. Điều này cũng đồng nghĩa với việc bảo vệ cổ đông, nhất là đông thiểu số, là gián tiếp thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán; không những thế bảo vệ tốt còn góp phần thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế. Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) cần sớm hoàn thiện nếu muốn đạt những mục tiêu đó.

Theo dbnd